جریان شناسی دفاع از حقوق زنان

چکیده:

در سال های اخیر گروه ها و افراد فراوانی به دفاع از حقوق زنان برخاسته و یا به صورتی ریشه ای تر، درباره جایگاه زن در نظام آفرینش سخن گفته اند . در این نوشتار، نویسنده جریان های مدافع حقوق زنان را در سه دسته «سیاسی » ، «سکولار» و «دینی » جای می دهد و گروه سوم را به دو طیف «تجدیدنظر طلب » و «اصول گرا» تقسیم می کند . بررسی ویژگی های هرکدام از این گروه های چهارگانه، از بخش های اصلی این نوشتار به شمار می آید .

در دهه گذشته کشور ما شاهد رشد فزاینده جریان دفاع از حقوق زنان بوده است . در مقطع زمانی بسیار کوتاه، نهادها، سازمان ها، تشکل ها و نشریات بسیاری با هدف تلاش برای احقاق حقوق زنان پا به میدان گذاشتند که شاید این موضوع در سراسر تاریخ سیاسی - فرهنگی کشور ما بی نظیر باشد .

با یک بررسی اجمالی می توان جریان های داخلی و خارجی فعال در عرصه دفاع از حقوق زن ایرانی را به سه دسته تقسیم کرد:

1 . جریان سیاسی دفاع از حقوق زنان; 2 . جریان غیر دینی (سکولار) دفاع از حقوق زنان; 3 . جریان دینی دفاع از حقوق زنان .

1)جریان سیاسی دفاع از حقوق زنان

این جریان که فعالیت خود را در چند کشور اروپایی و آمریکایی متمرکز ساخته و کم و بیش ارتباطهایی با برخی از جریان های داخل کشور نیز دارد، معتقد است که امر رهایی زن، امری سیاسی است; زیرا زنان برای رسیدن به حقوق خود راهی جز مبارزه با دولتها ندارند .

2)فجریان غیر دینی (سکولار) دفاع از حقوق زنان

از حدود سال 1368 به بعد به موازات رشد جریان هایی که در خارج از کشور موضوع حقوق زنان ایرانی را دستمایه فعالیت خویش قرار داده بودند، در داخل کشور نیز جریانهای مختلفی با هدف دفاع از حقوق زنان وارد میدان شدند و فعالیت خود را آغاز کردند . با پایان جنگ تحمیلی و ورود کشور به مقطعی جدید از تحولات پس از انقلاب، فضایی به وجود آمد که به تدریج عده زیادی که پیش از آن به دور از هیاهوی انقلاب و جنگ در گوشه ای آرمیده بودند، احساس کردند که می توانند حرف هایی را که یک دهه بر دل هاشان سنگینی کرده بود بر زبان بیاورند و یاد دوران پیش از انقلاب را زنده سازند .

از آنجا که این جریان، خود نیز ادعایی نسبت به محور بودن دین در موضوع دفاع از حقوق زنان ندارد، ما در این بررسی از آن با عنوان جریان غیر دینی (لاییک یا سکولار) دفاع از حقوق زنان یاد می کنیم .

3)جریان دینی دفاع از حقوق زنان

انقلاب اسلامی هویتی تازه به زنان بخشید و آنها را بیش از هر زمان دیگر وارد عرصه حیات اجتماعی و فعالیت سیاسی و مبارزاتی نمود . حضور چشمگیر زنان در راهپیمایی های دوران انقلاب و پس از آن، نقش انکارناپذیر آنان در سرنگونی رژیم پهلوی، حضور تاریخ ساز آنان در جنگ تحمیلی، نقش مؤثر آنان در پشتیبانی جبهه های نبرد و . . . همه و همه جلوه هایی فراموش ناشدنی از تاثیر انقلاب اسلامی در ارتقای نقش اجتماعی زنان است .

به مدد این پشتوانه غنی و عملی بود که کسانی دین اسلام را به عنوان مکتبی که از توان لازم برای تامین خواسته ها و تضمین حقوق زنان و همچنین هدایت آنان در مسیر کمال برخوردار است، مطرح ساختند و تلاش کردند که با تعریفی دوباره از جایگاه زن در اسلام به نیازهای امروز زنان پاسخ دهند .

اما همه کسانی که در این جریان وارد شدند از یک دیدگاه برخوردار نبودند و یا لااقل در طول مسیر به راهبردهای مشترک نرسیدند . عده ای در پی این بودند که با تجدید نظر در برخی از اصول، اسلام را به گونه ای تعریف کنند که کاملا با حرکت های نوین دفاع از حقوق زنان و اصول و مبانی حاکم بر این حرکتها منطبق شود . اما عده ای دیگر نیز تلاش می کردند که با حفظ اصول و مبانی، تعریفی متناسب با شرایط زمان و مکان از زن مسلمان ارائه دهند و از توانمندی های دین برای حل مشکلات زنان بهره جویند .